Lecytyna (E322)

Lecytyna to produkt pochodzenia naturalnego. Jest zatem składnikiem bezpiecznym, lecz nie dla wszystkich – należy uważać na nią w przypadku niemowląt. Dzięki jej właściwościom emulgującym oraz nietoksyczności oraz faktu, że jest metabolizowana przez organizm, wykorzystywana jest w różnych produktach leczniczych: preparatach do żywienia pozajelitowego, suplementach diety. Wykorzystuje się ją do produkcji maści, kremów, emulsji.

Zastosowanie

Zwykle stosowana jest w produkcji:

• Czekolad
• Margaryn
• Majonezów
• Serów topionych
• Mleka w proszku
• Śmietanki
• Wyrobów cukierniczych (krakersów, ciasteczek)
• Makaronów
• Pieczywa
• Masła orzechowego
• Produktów instant (np. sproszkowane zupy, zabielacze do kawy, kakao, ciastka w proszku)
• Lodów
• Serów
• Gum do żucia
• Produktów drobiowych
• Karm dla zwierząt (w nich stanowi źródło energii, choliny, fosforu i nienasyconych kwasów tłuszczowych)

Lista produktów, w których znajdziemy lecytynę jest jak widać szeroka. To ze względu na fakt, że lecytyna charakteryzuje się różnymi funkcjami technologicznymi w żywności, m.in.:

• Chroni beta-karoten obecny w tłuszczach przed utlenianiem (właściwości przeciwutleniające)
• Ma właściwości stabilizujące
• Ma właściwości emulgujące
• Zapobiega rozpryskiwaniu
• Ma właściwości zawieszające
• Właściwości spieniające
• Kontroluje lepkość i krystalizację
• Właściwości zwilżające

Ze względu na swoje właściwości emulgujące stosowana jest też w kosmetykach:

• Szamponach
• Mydłach
• Kremach
• Maseczkach
• Olejach do kąpiel
• Pudrach do twarzy
• Szminkach
• Emaliach do paznokci

Przyczynia się ona do nawilżania i zmiękczania skóry. Zapobiega również przetłuszczanie się skóry głowy i włosów. Wykorzystywana jest też w produkcji liposomów – transdermalnych (działających w różnych warstwach skóry) nośników substancji czynnych, które znalazły zastosowanie w farmacji i kosmetyce.

W zastosowaniach przemysłowych, stosowana jest jako:

• środek antyadhezyjny dla tworzyw sztucznych i smarów silnikowych
• środek dyspergujący w farbach i tuszach
• środek smarujący i przeciwutleniacz w przemyśle włókienniczym i gumowym
• środek przeciwdziałający gumowaniu w benzynie
• stosowana jest również jako środek antykorozyjny

Lecytyna stosowana jest również w nawozach, herbicydach, insektycydach, fungicydach jako emulgator.

Lecytyna wykorzystywana jest w produkcji wosków, past i konserwantów do drewna.

Otrzymywanie

Starożytni Grecy wykorzystywali wysuszone żółtka jaja (zawierające naturalnie do 30% lecytyny) jako środek usuwający tłuszcze i nadający bardziej miękką strukturę skórzanym produktom.

„Lecytyna” podchodzi od greckiego słowa lekithos oznaczającego żółtko jaja.

Opisywana substancja została po raz pierwszy wyizolowana z żółtka jaja kurzego w 1846 r. Poza żółtkiem jaja, obecnie pozyskiwana jest również z surowców roślinnych, głównie soi, lecz także z rzepaku i słonecznika. Ze względu na koszty produkcji, najpowszechniej stosowana jest lecytyna sojowa i słonecznikowa. Lecytyna sojowa powstaje jako produkt uboczny podczas procesu odśluzowywania oleju sojowego.

Szacuje się, że roczna produkcja lecytyny sojowej wynosi ok. 260 000 ton. Z około 200 hektarów uprawy soi można pozyskać 500 ton soi, z której powstaje 2,5 tony lecytyny sojowej. Liderem w produkcji lecytyny sojowej są USA i Brazylia.

Natomiast wartość światowego rynku lecytyny oszacowano na ok. 850 milionów dolarów w 2016 roku. W tym samym roku Europa zdominowała rynek lecytyny z udziałem 31%.

Najwyższy poziom wykorzystania lecytyny przypada segmentowi żywności dla zwierząt (42,1%).

Szkodliwość

Lecytynie przypisuje się szerokie właściwości prozdrowotne:

• Obniżanie poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi
• Wpływa korzystnie na układ nerwowy
• Wspomaga działanie wątroby

Uważa się ponadto, że lecytyna działa korzystnie na:

• funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego,
• metabolizm tłuszczów,
• zwiększenie wydolności fizycznej i wytrzymałości mięśni
• pamięć, uczenie się i czas reakcji
• ponadto pomaga w zapobieganiu powstawania kamieni żółciowych

A czy lecytyna jest zupełnie bezpieczna w spożyciu? FDA (Food and Drug Administration) nadała temu składnikowi status GRAS (powszechnie uznana za bezpieczną), natomiast WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) nie ustaliła dopuszczalnego poziomu spożycia (ADI). W większości, lecytyna może być stosowana na zasadzie quantum satis, czyli minimalnej ilości substancji potrzebnej dla osiągnięcia zamierzonego efektu technologicznego. Ale istnieją pewne ograniczenia stosowania lecytyny. Dotyczą one takich produktów, jak:

• Preparaty do początkowego żywienia niemowląt (1000 mg/kg)
• Preparaty do dalszego żywienia niemowląt (1000 mg/kg)
• Przetworzona żywność na bazie zbóż oraz żywność dla niemowląt i małych dzieci (10 000 mg/kg)
• Inna żywność przeznaczona dla małych dzieci (10 000 mg/kg)

Ciekawostki

• Lecytyna jest powszechnie obecna w organizmach żywych. Jest składnikiem błon komórkowych i jest odpowiedzialna za przepuszczalność, fosforylację oksydacyjną, fagocytozę czy też przewodnictwo elektryczne.
• Lecytyna jest naturalnym emulgatorem.
• Stanowi gęstą, lepką, mazistą ciecz. Charakteryzuje się nieco bursztynowym kolorem i może mieć nieco orzechowy posmak.
• Stwierdzono, że lecytyna sojowa nie zawiera wystarczającej ilości białka sojowego aby wywołać reakcje alergiczne u większości pacjentów cierpiących na alergię na soję.
• Lecytyna w produkcji żywności stosowana jest na poziomie ok. 0,1 – 2,0%.

Źródła

1. Ławrowski P.: Lecytyna – ważny dodatek w produkcji mas czekoladowych. Cukiernictwo i piekarstwo, 3/2018.
2. Bazan L., Przepiórkowska A.: Lecytyna w kosmetyce – właściwości i zastosowanie. Świat Przemysłu Kosmetycznego, 2011, 2.
3. Kulawik A., Tal-Figiel B., Warżel M.: Lecytyna i jej rola w farmaceutycznych emulsjach suchych. Inżynieria i Aparatura Chemiczna, 2011, 50(5): 62-63.
4. American Lecithin Company: Lecithins and phospholipids. A Simple guide to use and selection.
5. Reckziegel Y.: Characterization and comparison of the functionality of fractionated lecithin from different sources. Master dissertation, Universiteit Gent, 2015.
6. Wendel A. and by Staff: Lecithin. Kirk‐Othmer Encyclopedia of Chemical Technology, John Wiley & Sons, 2014.
7. Shchipunov YA.: Lecithin. Encyclopedia of Surface and Colloid Science, 2002.
8. Shurtleff W., Aoyagi A.: History of lecithin and phospholipids (1850-2016). 2016.
9. Xu Q., Nakajima M., Liu Z., Shiina T.: Soybean-based surfactants and their application. IntechOpen, 2011.
10. Fismer P.: Lecithin – a natural and powerful substance. The manufacturing confectioner, 2015.
11. Moghis A., Xuebing X.: Polar Lipids. Biology, Chemistry, and Technology. Academic Press, 2015.
12. ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 1129/2011 z dnia 11 listopada 2011 r. zmieniające załącznik II do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 poprzez ustanowienie unijnego wykazu dodatków do żywności.
13. Lecithin Market Analysis By Source (Soybean, Rapeseed, Sunflower), By Application (Convenience Foods, Bakery, Confectionary, Pharmaceuticals, Animal Feed, Industrial), By Region, And Segment Forecasts, 2018 – 2025.

Wesprzyj autora